Postępowanie nakazowe uregulowane przepisami Kodeksu postępowania cywilnego jest dla powoda jednym z najkorzystniejszych trybów postępowania sądowego ukierunkowanego na wyegzekwowanie należnego mu roszczenia.
- Postępowanie nakazowe – na czym polega?
- Postępowanie nakazowe – podstawy wydania nakazu zapłaty
- Postępowanie nakazowe – opłata od pozwu
- Postępowanie nakazowe – zarzuty od nakazu zapłaty
- Postępowanie nakazowe – prawomocność nakazu zapłaty
- Postępowanie nakazowe – możliwość zabezpieczenia roszczenia
- Postępowanie nakazowe – podsumowanie
Postępowanie nakazowe – na czym polega?
Postępowanie nakazowe należy do fakultatywnych postępowań odrębnych. Wynika to z faktu, że rozpoznanie sprawy w tym trybie następuję wyłącznie na wniosek powoda złożony już na etapie wniesienia pozwu.
Skierowanie pozwu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w trybie postępowania nakazowego ma celu wyraźne wyartykułowanie woli powoda, który jednoznacznie wskazuje, że jego intencją jest rozstrzygnięcie sprawy w formie wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, i tym samym skorzystania z trybu postępowania które co do zasady ma charakter przyśpieszony oraz zawiera liczne udogodnienia dla strony inicjującej postępowanie.
Postępowanie nakazowe jest przeznaczone do szybkiej realizacji roszczeń opartych na dokumentach o dużym (wysokim) stopniu pewności i wiarygodności.
Na co zwrócona została uwaga już wyżej, postępowanie nakazowe zalicza się do tzw. odrębnych postępowań przyśpieszonych, które mają służyć usprawnieniu postępowania sądowego oraz odciążaniu sądów od konieczności czasochłonnego rozpoznawania spraw.
Postępowanie nakazowe – podstawy wydania nakazu zapłaty
Przesłanki do wydania nakazu zapłaty uregulowane zostały w art. 4801 § 1 k.p.c.
Zgodnie z jego brzmieniem: „sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a w innych przypadkach – jeżeli przepis szczególny tak stanowi„.
Następnie art. 485 k.p.c. określa podstawy uzasadniające wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.
Zgodnie z § 1 w/w artykułu sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, jeżeli fakty uzasadniające dochodzone roszczenie są udowodnione dołączonym do pozwu:
- dokumentem urzędowym lub
- zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem lub
- wezwaniem dłużnika do zapłaty i jego pisemnym oświadczeniu o uznaniu długu.
Ponadto, nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym może zostać wydany także na podstawie prawidłowo wypełnionego weksla lub czeku, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości (art. 485 § 2 k.p.c.), a także dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a Ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, odsetek w transakcjach handlowych określonych w tej ustawie lub rekompensaty, o której mowa w art. 10 ust. 1 w/w ustawy, oraz na podstawie dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów odzyskiwania należności, jeżeli powód dochodzi również zwrotu kosztów, o których mowa w art. 10 ust. 2 w/w ustawy (art. 485 § 21 k.p.c.).
Artykuł 485 k.p.c. określa zatem katalog dokumentów, które powód jest zobowiązany przedłożyć celem udowodnienia zasadności dochodzonego roszczenia, jak również uzasadnienia jego dochodzenia w trybie postępowania nakazowego.
Cechą charakterystyczną postępowania nakazowego jest znaczne ograniczenie postępowania dowodowego. Przed wydaniem nakazu zapłaty sąd nie bada materialno prawnej podstawy żądania pozwu w takim zakresie i na takich zasadach jak ma to miejsce w przypadku zwykłego trybu procesowego. Rola sądu w tym postępowaniu skupia się przede wszystkim na ocenie, czy dołączone do pozwu dokumenty spełniają przesłanki wskazane w art. 485 k.p.c., a także czy dołączone dokumenty uzasadniają powództwo w świetle przedstawionych w pozwie okoliczności faktycznych, inaczej mówiąc – czy w świetle załączonych dokumentów powództwo jest uzasadnione.
W sytuacji gdy pomimo wniesienia pozwu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w trybie postępowania nakazowego, sąd nie stwierdzi podstaw do jego wydania, sprawa rozpatrywana jest w oparciu o przepisy regulujące tryb postępowania upominawczego, a gdyby w ocenie sądu brak było w ogóle podstaw do wydania nakazu zapłaty, wówczas sprawa rozpoznawana jest w oparciu o przepisy ogólne lub przepisy regulujące postępowanie odrębne właściwe dla danej sprawy.
Postępowanie nakazowe – opłata od pozwu
W przypadku skierowania pozwu w trybie postępowania nakazowego bardzo dużą korzyścią dla powoda jest konieczność uiszczenia tylko 1/4 części opłaty od pozwu.
Przyjmuje się, że obniżenie opłaty od pozwu w postępowaniu nakazowym ma na celu wzmocnienie jego efektywności, poprzez zachęcenie powoda do korzystania z tego trybu postępowania w sytuacji, w której zachodzą okoliczności uzasadniające wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym – tj. przedłożone dokumenty potwierdzają, że dochodzone roszczenie jest słuszne i zasadne oraz znajduje oparcie w opisanych okolicznościach faktycznych.
Postępowanie nakazowe – zarzuty od nakazu zapłaty
Zgodnie z art. 493 § 1 k.p.c. środkiem zaskarżenia w postępowaniu nakazowym są zarzuty od nakazu zapłaty.
Należy jednak wyraźnie podkreślić, że złożenie zarzutów od nakazu zapłaty nie jest równoznaczne z przeniesieniem sprawy do sądu wyżej instancji, a jedynie uprawnieniem pozwanego, który podnosząc określone zarzuty, będzie starał się doprowadzić do podważenia podstaw wydania nakazu zapłaty lub wykazania w inny sposób bezzasadności roszczenia powoda.
Skuteczne wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty rozpoczyna kolejną fazę postępowania nakazowego.
Sprawa w dalszym ciągu rozpoznawana jest przez sąd pierwsze instancji z tą jednak różnicą, że już przy udziale obydwu stron, a nie jak to miało miejsce wcześniej – bez wiedzy i udziału pozwanego.
Wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty wiąże się jednak z koniecznością uiszczenia 3/4 opłaty należnej w sprawie. Kwestia ta wygląda nieco odmiennie gdy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym został wydany przeciwko konsumentowi – wówczas od pozwanego konsumenta pobiera się opłatę nie większą niż 750 zł.
Zadaniem powyższej konstrukcji jest zniechęcenie pozwanego do wnoszenia środka zaskarżenia i tym samym przedłużania postępowania, jeżeli wydany nakaz zapłaty odpowiada rzeczywistemu stanowi faktycznemu i prawnemu.
Postępowanie nakazowe – prawomocność nakazu zapłaty
Wydając nakaz zapłaty sąd w jego treści nakazuje pozwanemu, aby w oznaczonym terminie zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo wniósł środek zaskarżenia.
Nakaz zapłaty doręcza się stronom, a pozwanemu wraz z odpisem pozwu, odpisami załączników oraz pouczeniem o terminie i sposobie zaskarżenia nakazu oraz skutków jego niezaskarżenia.
Nakaz zapłaty który nie został zaskarżony staje się prawomocny, co daje możliwość zawnioskowania o wydanie klauzuli wykonalności i skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego.
Wniesienie zarzutów powoduje, że sąd rozpoznający sprawę będzie badał, czy podstawy do wydania nakazu zapłaty były uzasadnione i argumentacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie, czy też zarzuty wskazane przez pozwanego są zasadne skutkiem czego nakaz zapłaty powinien zostać uchylony w całości lub w części.
Postępowanie nakazowe – możliwość zabezpieczenia roszczenia
Nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, do którego wykonania nie jest konieczne nadanie mu klauzuli wykonalności.
Uzyskując nakaz zapłaty powód nie musi zatem składać wniosku o udzielenie zabezpieczenia i tym samym uprawdopodabniać oraz wykazywać interesu prawnego w jego uzyskaniu.
Powód będąc w posiadaniu odpisu nakazu zapłaty, a jeszcze przed jego doręczeniem pozwanemu, może złożyć wniosek o zabezpieczenie roszczenia wraz ze wskazaniem jego zabezpieczenia. Jest to o tyle korzystne, że w złożonym wniosku można zawnioskować np. o zajęcie środków na rachunku bankowym, zajęcie wynagrodzenia za pracę, czy nawet o ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości.
Powyższe czynności umożliwiają zatem skuteczne zabezpieczenie przysługującego roszczenie wraz z istniejącą po stronie powoda świadomością, że nawet przedłużenie postępowania (np. poprzez skierowanie środków zaskarżenia przez pozwanego) nie doprowadzi do sytuacji, w której pozwany wyprzeda swój majątek lub w inny sposób go upłynni, co po uprawomocnieniu się nakazu zapłaty oraz otrzymaniu klauzuli wykonalności mogłoby zakończyć się umorzeniem postępowania egzekucyjnego z uwagi na jego bezskuteczność.
Postępowanie nakazowe – podsumowanie
Podsumowując zaprezentowane rozważania, nie ulega żądnej wątpliwości że dochodzenie roszczenia przez powoda w trybie postępowania nakazowego jest jednym najkorzystniejszych trybów umożliwiających mu wyegzekwowanie należnego mu roszczenia.
Niewątpliwie zaletami tego postępowania są:
- szybkość – istotą postępowania nakazowego jest zdecydowane przyśpieszenie drogi sądowej ukierunkowanej na wydanie rozstrzygnięcia; sąd orzekając bez rozprawy i na podstawie załączonych dokumentów, w gruncie rzeczy bada tylko to czy istnieją podstawy do wydania nakazu zapłaty;
- mniejsze koszty – z uwagi na uprzywilejowaną pozycję powoda ponosi on zdecydowanie mniejsze koszty, albowiem większością z nich zostaje obciążony pozwany, co ma skutecznie zniechęcić go do przeciągania sprawy z uwagi na fakt, że dokumenty w oparciu o które jest dochodzone roszczenie z dużą dozą prawdopodobieństwa uzasadniają jego zasadność;
- możliwość zabezpieczenia roszczenia – wydany przez sąd nakaz zapłaty sam w sobie jest już tytułem zabezpieczającym; daje on zatem możliwość skierowania np. do Komornika Sądowego wniosku o wszczęcie postępowania zabezpieczającego i tym samym dokonania na majątku pozwanego skutecznego zabezpieczenia, uniemożliwiającego mu jego wyzbycie się i uniknięcie późniejszej egzekucji.
Tak więc dochodzenie roszczenia w oparciu o przepisy regulujące tryb i zasady postępowania nakazowego jest z punktu widzenia powoda (i ewentualnie późniejszego wierzyciela) bardzo atrakcyjną i skuteczną formą zabezpieczenia przysługujących mu praw.
Wyraźnie podkreślić jednak należy, że pomimo tego, że postępowanie nakazowe ma charakter przyśpieszony i faworyzuje powoda, to warto jednak przed jego wytoczeniem przedsięwziąć wszystkie niezbędne czynności, aby uniknąć ryzyka braku rozpoznania sprawy w tym trybie i skierowania jej do rozpoznania w trybie postępowania uproszczonego lub też na podstawie przepisów ogólnych.
Powyższe, zdecydowanie wydłuży całe postępowanie, a ponadto obarczone jest dużym ryzykiem wystąpienia trudności na etapie późniejszego egzekwowania należnego roszczenia w drodze postępowania egzekucyjnego.
Jeżeli przekazane informacje były dla Ciebie pomocne, będę wdzięczny za pozostawienie śladu w postaci polubienia (Facebook/Google) lub/oraz udostępnienia artykułu.
Powyższe, utwierdzi mnie w przekonaniu, że taka działalność z mojej strony jest przydatna i wartościowa, a także skutecznie zmotywuje do dalszego tworzenia tego rodzaju treści.
W razie wystąpienia problemów natury prawnej serdecznie zapraszam do kontaktu – jestem przekonany, że wiedza, doświadczenie i narzędzia którymi dysponuję zagwarantują znalezienie satysfakcjonującego i skutecznego sposobu na jego rozwiązanie.
Z poważaniem,
adw. Kamil Kijowski.
Niniejsza publikacja ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny oraz stanowi prywatny pogląd autora na opisywane zagadnienie, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dniu publikacji. Nie stanowi ona porady prawnej, wykładni prawa, a także jej następstwem nie jest powstanie stosunku zobowiązaniowego na linii klient-adwokat. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody związane z zastosowaniem lub brakiem zastosowania się do informacji wskazanych w publikacji.