W dobie dzisiejszych czasów oraz popularności mediów społecznościowych relacje z różnych wydarzeń udostępniane są w przestrzeni internetowej w formie zdjęć oraz filmów. Należy jednak pamiętać, że wizerunek konkretnej osoby podlega ochronie prawnej, a jego wykorzystywanie wiąże się z koniecznością przestrzegania określonych reguł i zasad.
- Bezprawne wykorzystanie wizerunku – definicja wizerunku
- Bezprawne wykorzystanie wizerunku – wizerunek jako dobro osobiste
- Bezprawne wykorzystanie wizerunku – zgoda na rozpowszechnianie wizerunku/odstępstwa od konieczności uzyskania zgody
- Bezprawne wykorzystanie wizerunku – przysługujące roszczenia w razie bezprawnego wykorzystania wizerunku
- Bezprawne wykorzystanie wizerunku – podsumowanie
Bezprawne wykorzystanie wizerunku – definicja wizerunku
Za wizerunek człowieka uznaje się rozpoznawalną podobiznę, na którą składają się cechy fizyczne o charakterze naturalnym oraz sztucznym (np. ubiór).
Wizerunkiem jest wygląd człowieka pozostający w świadomości innych oraz zapamiętane charakterystyczne cechy danej osoby.
Wizerunkiem jest zatem konkretyzacja obrazu fizycznego utrwalonego np. na fotografii lub portrecie. Do wskazanej wyżej konkretyzacji dochodzi także w trakcie emisji „na żywo” przekazu internetowego lub telewizyjnego oraz w przypadku utrwalenia pod postacią nagrania.
W orzecznictwie za wizerunek uznaje się obraz fizyczny zaprezentowany choćby w formie ulotnej, albo w postaci podobizny utrwalonej na odpowiednim nośniku, np. zdjęciu, obrazie czy nagraniu filmowym.
Pojęcie wizerunku odnosi się zatem do cech fizycznych nierozerwalnie związanych z konkretną osobą, dla niej indywidualnych i pozwalających na jej rozpoznawalność, tj. umożliwiający jej identyfikację.
Warto zaznaczyć, że np. udostępnienie zdjęcia zamazanego, uszkodzonego czy z zasłoniętymi częściami twarzy lub sylwetki, nie spełnia kryterium identyfikacji. Taki stan rzeczy, niestety ale może utrudnić bądź nawet uniemożliwić skuteczne zarzucenie rozpowszechnienia wizerunku w sposób bezprawny.
W przypadku wizerunku należy również dodać, że spornym pozostaje kwestia głosu człowieka. W orzecznictwie obecne są zarówno poglądy które uznają głos człowieka jako element jego wizerunku jednakże nie o charakterze fizycznym (wizualnym), a odbieranym za pomocą słuchu, jak również uznające go za odrębne dobro osobiste.
Bezprawne wykorzystanie wizerunku – wizerunek jako dobro osobiste
Wizerunek jest dobrem osobistym wprost wymienionym w art. 23 Kodeksu cywilnego, należącym obok imienia i nazwiska człowieka do atrybutów umożliwiających jego identyfikację.
Dobrami osobistymi są wartości o charakterze niemajątkowym, wiążącymi się z osobowością człowieka oraz uznanymi powszechnie w społeczeństwie. Tematyka dóbr osobistych zostały już opisana w innym wpisie udostępnionym na blogu, dlatego też aby nie powielać tych treści, zapraszam do zapoznania się z informacjami które zostały tam przedstawione.
Naruszenie dóbr osobistych w Internecie
Ochrona prawa do wizerunku ma charakter autonomiczny. Oznacza to, że nie jest uzależniona od naruszenia innych dóbr osobistych i występuje samoistnie, wobec czego każdy przypadek naruszenia wizerunku aktualizuje prawo do jego ochrony.
Z uwagi na fakt, że wizerunek pojmowany jest jako fizyczny obraz człowieka to w orzecznictwie uznaje się, że to dobro osobiste dotyczy wyłącznie osoby fizycznej.
Jest to równoznaczne z tym, że wizerunku rozumianego w sposób opisany powyżej nie mają osoby prawne, konsekwencją czego jest brak możliwości dochodzenia przez nie roszczeń z tytułu naruszenia wizerunku w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej prawo autorskie).
Bezprawne wykorzystanie wizerunku – zgoda na rozpowszechnianie wizerunku/odstępstwa od konieczności uzyskania zgody
Przepisy prawa autorskiego stanowią, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.
Rozpowszechnianie cudzego wizerunku jest zakazane także wówczas, gdy prowadzi ono do ingerencji w prywatność czy dobre imię osoby na niej przedstawionej.
Udzielona ochrona dotyczy zatem wyłącznej kompetencji jaka przysługuje konkretnej osobie w kwestii decydowania o rozpowszechnianiu jej wizerunku. Dobrem które podlega w tym przypadku ochronie jest autonomia każdej osoby w zakresie swobodnego rozstrzygania, czy i w jakich okolicznościach jej wizerunek może być rozpowszechniony.
Obowiązujące przepisy przewidują jednak okoliczności które wyłączają bezprawność naruszenia dobra osobistego jakim jest wizerunek w razie jego rozpowszechnienia. Zaliczają się do nich:
- zezwolenie uprawnionego;
- rozpowszechnienie wizerunku osoby powszechnie znanej w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych;
- rozpowszechnienie wizerunku osoby będące wyłącznie elementem większej całości.
Zezwolenie na rozpowszechnienie wizerunku nie jest konieczne gdy osoba której wizerunek został rozpowszechniony otrzymała zapłatę za pozowanie, chyba że wyraźnie sprzeciwiła się takiemu rozpowszechnianiu.
Co do zasady przyjmuje się, że otrzymanie zapłaty za pozowanie jest równoznaczne z wyrażeniem zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Przedmiotowe domniemanie może zostać jednak obalone. Ponadto, nie znajduje ono swojego zastosowania także w sytuacji, gdy wykorzystanie wizerunku konkretnej osoby narusza jej inne dobra osobiste.
Należy także wyraźnie podkreślić, że udzielenie zezwolenia przez uprawnionego na rozpowszechnianie jego wizerunku, nie zwalnia osób trzecich które zamierzają dalej rozpowszechniać taki wizerunek, od uzyskania ponownej zgody ze strony uprawnionego w tym zakresie.
Bezprawne wykorzystanie wizerunku – roszczenia przysługujące w razie bezprawnego wykorzystania wizerunku
Odnosząc się do kwestii roszczeń przysługujących osobie której wizerunek został bezprawnie rozpowszechniony, w pierwszej kolejności zasadnym wydaje się przedstawienie definicji terminu „rozpowszechnianie„.
W świetle przepisów prawa autorskiego do rozpowszechniania wizerunku dochodzi wówczas, gdy możliwość zapoznania się z wizerunkiem uzyskuje bliżej nieokreślony i niezamknięty krąg odbiorców.
Do bezprawnego rozpowszechniania wizerunku osoby fizycznej, i tym samym naruszenia tego dobra osobistego dochodzi zatem wówczas, gdy jej wizerunek zostaje udostępniony bliżej nieustalonemu kręgowi odbiorców w sposób umożliwiający jej identyfikację.
Biorąc pod uwagę fakt, że wizerunek osoby fizycznej należy do katalogu dóbr osobistych wskazanych w Kodeksie cywilnym, to przewidziane tam roszczenia przysługują osobie której dobro osobiste w postaci wizerunku zostało naruszone.
Tematyka roszczeń przysługujących w razie naruszenia dóbr osobistych została opisana we wskazanym już wcześniej wpisie, dlatego też ponownie zapraszam do zapoznania się z zawartymi tam informacjami.
Naruszenie dóbr osobistych w Internecie
Prócz ochrony przewidzianej przepisami Kodeksu cywilnego, także i przepisy prawa autorskiego zawierają katalog uprawnień przysługujących osobie której wizerunek został bezprawnie rozpowszechniony. Należą do nich:
- roszczenie o zaniechanie działań polegających na rozpowszechnianiu wizerunku;
- roszczenie o dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków powstałych w wyniku rozpowszechnienia wizerunku, w szczególności złożenia publicznego oświadczenia w odpowiedniej treści i formie;
- roszczenie o zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
- roszczenie o zobowiązanie sprawcy do uiszczenia odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny.
Porównując katalog uprawnień przewidzianych przepisami prawa autorskiego do tych przewidzianych przepisami Kodeksu cywilnego należy wskazać, że te drugie przyznają dodatkowe uprawnienia, które nie zostały przewidziane w regulacjach zawartych w prawie autorskim.
Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują możliwość dochodzenia naprawienia szkody na zasadach ogólnych, gdy skutkiem naruszenia jest jej wyrządzenie.
Bezprawne wykorzystanie wizerunku – podsumowanie
Podsumowując zaprezentowana rozważania należy wskazać, że charakterystyka dzisiejszego świata, gdzie media społecznościowe oraz przestrzeń internetowa wywierają potężny wpływ na codzienne funkcjonowanie sprawia, że kwestia ochrony wizerunku nabiera szczególnego i bardzo dużego znaczenia.
Z reguły, coś co raz zostało umieszczone w Internecie pozostaje tam już na zawsze.
Powyższe rodzi zatem ryzyko, że np. udostępniona w przestrzeni internetowej fotografia lub film, zostaną wykorzystane w sposób sprzeczny z ich przeznaczeniem, jak również niezgodny z obowiązującymi przepisami.
Wizerunek, jako jeden z głównych atrybutów człowieka, niewątpliwie powinien podlegać szczególnej ochronie oraz staranności przy jego wykorzystywaniu oraz rozpowszechnianiu.
Ma to bardzo duże znaczenie nie tylko w przypadku osób cieszących się dużą popularnością, ale także i zwykłych ludzi.
Chęć osiągnięcia korzyści majątkowych bardzo często jest głównym motywatorem prowadzącym do naruszenia wizerunku osoby popularnej, dlatego też należy dbać o to, aby nie dochodziło do jego niezgodnego z prawem wykorzystywania, tym bardziej biorąc pod uwagę, że stanowi on pewną wartość majątkową.
Natomiast w przypadku zwykłych osób, bardzo często dochodzi do sytuacji w której wyłącznym celem udostępnienia wizerunku jest ośmieszenie takiej osoby, bądź też jej poniżenie.
Należy zatem mieć świadomość, że wizerunek jako jedno z najważniejszych dóbr osobistych podlega szczególnej ochronie zarówno na gruncie przepisów prawa cywilnego, jak również i prawa autorskiego, a każde jego bezprawne rozpowszechnienie i wykorzystanie może doprowadzić do poniesienia konsekwencji prawnych, nie wyłączając tych przewidzianych przepisami prawa karnego.
Jeżeli przekazane informacje były dla Ciebie pomocne, będę wdzięczny za pozostawienie śladu w postaci polubienia (Facebook/Google) oraz/lub udostępnienia artykułu.
Powyższe, utwierdzi mnie w przekonaniu, że taka działalności z mojej strony jest przydatna i wartościowa, a także skutecznie zmotywuje do dalszego tworzenia tego rodzaju treści.
W razie wystąpienia problemów natury prawnej serdecznie zapraszam do kontaktu – jestem przekonany, że wiedza, doświadczenie i narzędzia którymi dysponuję zagwarantują znalezienie satysfakcjonującego i skutecznego sposobu na jego rozwiązanie.
Z poważaniem,
adw. Kamil Kijowski.
Niniejsza publikacja ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny oraz stanowi prywatny pogląd autora na opisywane zagadnienie, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dniu publikacji. Nie stanowi ona porady prawnej, wykładni prawa, a także jej następstwem nie jest powstanie stosunku zobowiązaniowego na linii klient-adwokat. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody związane z zastosowaniem lub brakiem zastosowania się do informacji wskazanych w publikacji.