Powszechnie termin posiadacza i właściciela używany jest zamiennie i traktowany jako różne określenie tej samej regulacji prawnej. Rzeczywistość jest jednak zdecydowanie odmienna, albowiem w świetle przepisów prawa są to dwa odrębne pojęcia. Dodatkowo posiadaczowi i właścicielowi przysługują odmienne uprawnienia w razie naruszenia przysługujących im praw.
- Ochrona posiadania – definicja posiadania
- Ochrona posiadania – rodzaje posiadania
- Ochrona posiadania – zakaz naruszania posiadania
- Ochrona posiadania – uprawnienia posiadacza w razie naruszenia posiadania
- Ochrona posiadania – podsumowanie
Ochrona posiadania – definicja posiadania
Zgodnie z treścią art. 336 Kodeksu cywilnego (dalej k.c.) – posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).
W świetle powyższej definicji, posiadanie jest zatem określonym rodzajem władztwa nad rzeczą, mającym charakter szczególny, pozostającym pod ochroną prawa, z którym prawo to wiąże wiele doniosłych skutków prawnych (np. instytucja zasiedzenia).
Na posiadanie składają się następujące elementy:
- fizyczny (corpus possessionis);
- psychiczny (animus rem sibi habendi).
Pierwszy z nich odnosi się do faktycznego władania rzeczą. Chodzi w tym wypadku o taki stan rzeczy, w którym konkretna osoba jest w sytuacji umożliwiającej jej władanie nad rzeczą w sposób tożsamy, w jaki mógłby to czynić jej właściciel.
Drugi element odnosi się natomiast do sfery psychicznej i przejawia się wolą wykonywania względem rzeczy określonego prawa dla siebie.
Wola ta, powinna być ponadto uzewnętrzniona, aby jednoznacznie wykazać, że osoba która ją wykonuje uważa się za osobę, której przysługują względem rzeczy określone prawa.
Przedmiotem posiadania mogą być zarówno nieruchomości, jak również i rzeczy ruchome.
Należy także zaznaczyć, że prócz wyżej wymienionego katalogu, przedmiotem posiadania może być także służebność.
Ochrona posiadania – rodzaje posiadania
Dyspozycja art. 336 k.c. wymienia dwa rodzaje posiadania:
- posiadanie samoistne;
- posiadanie zależne.
Pierwsze z nich charakteryzuje się tym, że posiadacz włada rzeczą w takim zakresie, w jakim czyniłby to właściciel.
Wola władania rzeczą dla siebie nie może być ukryta. Osoba władająca musi zatem czynić to w sposób jawny dla otoczenia i nie budzący żadnych wątpliwości. Posiadacz samoistny musi zatem demonstrować wolę władania rzeczą jak właściciel.
W przypadku posiadania zależnego, różnica polega na tym, że podstawą władania rzeczą przez posiadacza zależnego jest inne prawo, niż prawo własności (dzierżawa; najem; użytkowanie).
Posiadacz zależny podobnie jak posiadacz samoistny włada rzeczą we własnym imieniu i dla siebie, aczkolwiek jego posiadanie jest następstwem konkretnego stosunku prawnego, innego niż własność, z którego wynika jego władztwo nad rzeczą.
W przypadku posiadania należy także zwrócić uwagę na pojęcia dobrej i złej wiary.
Wyżej wymienione zagadnienie zostało już omówione we wpisie traktującym o instytucji zasiedzenia. Aby nie powielać tych informacji, zapraszam do zapoznania się jego treścią.
Zasiedzenie nieruchomości – kiedy można zasiedzieć nieruchomość
Ochrona posiadania – zakaz naruszanie posiadania
Dyspozycja art. 342 k.c. stanowi generalną zasadę zakazu naruszenia posiadania, albowiem posiadanie traktowane jest jako stan podlegający ochronie z uwagi na jego wartość majątkową oraz możliwość bycia przedmiotem legalnego obrotu.
Zgodnie z treścią w/w artykułu – nie wolno naruszać samowolnie posiadania, chociażby posiadacz był w złej wierze.
W przypadku naruszenia posiadania, bez znaczenia pozostają okoliczności związane z prawnym lub bezprawnym posiadaniem, czy też posiadaniem w dobrej lub złej wierze.
W następstwie tego, zakaz przewidziany w art. 342 k.c. ma charakter bezwzględny co oznacza, że niedozwolona jest jakakolwiek ingerencja w sferę cudzego posiadania niezależnie od jego rodzaju.
Nawet właścicielowi nie wolno naruszać posiadania, które jest wykonywane bezprawnie względem jego rzeczy.
Ochrona posiadania – uprawnienia posiadacza w razie naruszenia posiadania
W razie naruszenia posiadania, posiadaczowi przysługują różne uprawnienia z których może skorzystać aby ochronić przysługujące mu prawo.
Można je podzielić na dwa rodzaje:
- pozaprocesowe;
- procesowe.
Pierwsze z nich mają charakter wyjątkowy, albowiem podstawową zasadą jest ochrona prawa za pośrednictwem właściwych instytucji, takich jak sąd czy stosowne organy państwa.
Do katalogu uprawnień o charakterze pozaprocesowym zaliczają się:
- obrona konieczna;
- dozwolona samopomoc.
Obrona konieczna może zostać zastosowana wówczas, gdy jej celem jest odparcie zamachu na posiadanie.
Przepisy Kodeksu cywilnego nie uzależniają zastosowania obrony koniecznej od szczególnych przesłanek, jak również nie określają jej granic.
Nie jest to jednak równoznaczne z tym, że obrona konieczna może przybrać formę dowolną, albowiem zastosowane środki powinny być adekwatne do stopnia zagrożenia oraz nie mogą przekraczać poziomu niezbędnego do skutecznego odparcia zamachu.
Dodatkowo, obrona konieczna musi być bezpośrednia i natychmiastowa, zatem działania podjęte już po naruszenia będą spóźnione.
W przypadku dozwolonej samopomocy jej celem jest przywrócenie stanu poprzedniego w drodze działań podjętych przez posiadacza, bez użycia ochrony sądowej.
W odróżnieniu od obrony koniecznej, dozwolona samopomoc może zostać zastosowana po dokonanym samowolnym naruszeniu.
Natomiast uprawnienia o charakterze procesowym uregulowane zostały w art. 344 § 1 k.c.
Dyspozycja powyższego przepisu reguluje możliwość skorzystania przez posiadacza z ochrony sądowej w drodze wystąpienia z roszczeniem posesoryjnym.
Ochrona ta ma charakter obiektywny i przysługuje posiadaczowi niezależnie od tego czy działania osoby, która naruszyła posiadanie było zawinione.
Zgodnie z treścią art. 344 § 1 k.c. – przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania sprawy tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.
Powyższa dyspozycja przewiduje możliwość wystąpienia z dwoma roszczeniami posesoryjnymi, tj.:
- o przywrócenie stanu poprzedniego;
- o zaniechanie naruszeń.
Artykuł 344 § 1 k.c. nie wyklucza jednak możliwości wystąpienia z dwoma roszczeniami jednocześnie.
W związku z powyższym, w praktyce w razie skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego, żąda się zarówno przywrócenia stanu poprzedniego, jak również i zaniechania dalszych naruszeń.
W przypadku roszczeń posesoryjnych przepisy Kodeksu cywilnego przewidują terminy zawite dla ich dochodzenia.
Zgodnie z treścią art. 344 § 2 k.c. – roszczenie posesoryjne wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.
Ochrona posiadania – podsumowanie
Podsumowując zaprezentowane rozważania, w pierwszej kolejności należy wyraźnie podkreślić, że pojęcia posiadania nie należy utożsamiać z pojęciem własności, albowiem są to dwie odrębne regulacje prawne.
Posiadanie z uwagi na prezentowaną wartość majątkową oraz możliwość bycia przedmiotem legalnego obrotu podlega ochronie prawnej, która ma charakter bezwzględny, a każde jego samowolne naruszenie jest przejawem działania bezprawnego.
W razie samowolnego naruszenia posiadania, posiadaczowi przysługuje szereg uprawnień z których może skorzystać, aby prawidłowo zabezpieczyć swoje interesy i chronić przysługujące mu prawa.
Należy jednak pamiętać, że pomimo udzielonej ochrony prawnej, ochrona ta nie jest nieograniczona.
Decydując się na skorzystanie z jednego z przysługujących uprawnień należy to uczynić w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa.
Dzięki temu możliwym będzie prawidłowe zabezpieczenie swoich interesów, przy jednoczesnym zapobiegnięciu narażenia się na ryzyko poniesienia ewentualnych negatywnych konsekwencji w razie przekroczenia przyznanych uprawnień.
Jeżeli przekazane informacje były dla Ciebie pomocne, będę wdzięczny za pozostawienie śladu w postaci polubienia (Facebook/Google) oraz/lub udostępnienia artykułu.
Powyższe, utwierdzi mnie w przekonaniu, że taka działalności z mojej strony jest przydatna i wartościowa, a także skutecznie zmotywuje do dalszego tworzenia tego rodzaju treści.
W razie wystąpienia problemów natury prawnej serdecznie zapraszam do kontaktu – jestem przekonany, że wiedza, doświadczenie i narzędzia którymi dysponuję zagwarantują znalezienie satysfakcjonującego i skutecznego sposobu na jego rozwiązanie.
Z poważaniem,
adw. Kamil Kijowski.
Niniejsza publikacja ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny oraz stanowi prywatny pogląd autora na opisywane zagadnienie, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dniu publikacji. Nie stanowi ona porady prawnej, wykładni prawa, a także jej następstwem nie jest powstanie stosunku zobowiązaniowego na linii klient-adwokat. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody związane z zastosowaniem lub brakiem zastosowania się do informacji wskazanych w publikacji.