Zdarzają się sytuacje w której wypowiadane w kierunku drugiej osoby słowa przybierają charakter gróźb. Niezależnie od tego czym podyktowane było takie zachowanie może się okazać, że ich adresat potraktuje je poważnie i będzie obawiał się ich realizacji. Należy zatem mieć świadomość, że tego rodzaju zachowanie nie pozostaje bezkarne, a jego konsekwencje mogą być bardzo poważne.
- Groźba karalna a odpowiedzialność karna – definicja groźby karalnej
- Groźba karalna a odpowiedzialność karna – przesłanki groźby karalnej
- Groźba karalna a odpowiedzialność karna – odpowiedzialność karna
- Groźba karalna a odpowiedzialność karna – przykłady groźby karalnej
- Groźba karalna a odpowiedzialność karna – podsumowanie
Groźba karalna a odpowiedzialność karna – definicja groźby karalnej
Przestępstwo groźby karalnej zostało spenalizowane w art. 190 Kodeksu Karnego (dalej k.k.).
Zgodnie z brzmieniem jego § 1 „kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2„.
Przedmiotem ochrony jest w tym wypadku wolność psychiczna człowieka, rozumiana jak wolność od spowodowanego działaniami innych ludzi uczucia strachu lub zagrożenia, którego skutkiem jest dyskomfort psychiczny oraz obniżenie standardu życia psychicznego.
Groźbę stanowi zapowiedź spowodowania wobec jej adresata określonej dolegliwości, jeśli jej nastąpienie jest zależne od osoby ją zapowiadającej.
W przypadku groźby karalnej konieczne jest jednoznaczne wskazanie jej adresata, którym może być wyłącznie osoba fizyczna. Wynika to z tego, że podmioty takie jak osoby prawne, nie są w stanie odczuwać zagrożenia.
Treścią groźby karalnej jest zapowiedź popełnienia przestępstwa, a zatem zbrodni lub występku na szkodę zagrożonego lub jego osoby najbliższej, co sprawia że grożenie popełnieniem np. wykroczenia nie wypełnia znamion tego przestępstwa.
Dodatkowo, należy także zaznaczyć na istniejące różnice pomiędzy pojęciami groźby karalnej, a groźby bezprawnej o której mówi art. 115 § 12 k.k. Pojęcie groźby bezprawnej jest pojęciem zdecydowanie szerszym, bowiem swoim zakresem obejmuje także groźbę spowodowania postępowania karnego lub innego postępowania, którego skutkiem może być wystąpienie dla jej adresata negatywnych konsekwencji.
Groźba karalna a odpowiedzialność karna – przesłanki groźby karalnej
Przestępstwo groźby karalnej zaliczane jest do przestępstw powszechnych i w związku z tym, może ono zostać popełnione przez każdą osobę zdolną do ponoszenia odpowiedzialności karnej.
Znamieniem tego przestępstwa jest grożenie, co w ujęciu językowym oznacza zapowiedź „czegoś złego„, którym w tym wypadku jest popełnienie przestępstwa na szkodę adresata groźby lub osoby dla niego najbliższej.
Na co zwrócona została uwaga już wyżej, przedmiotem groźby może być wyłącznie popełnienie przestępstwa. Do katalogu tego nie zaliczają się zatem wykroczenia, przestępstwa lub wykroczenia skarbowe, delikty dyscyplinarne, czy też nieistotne z perspektywy prawa karnego naruszenia przepisów innych gałęzi prawa (np. administracyjnego, cywilnego), a tym bardziej norm społecznych czy moralnych.
Kolejnym koniecznym elementem jest grożenie popełnieniem przestępstwa „na szkodę” pokrzywdzonego lub osoby mu najbliższej. Powyższe należy utożsamiać z tym, że wyrażona groźba musi wiązać się chociaż z wizją jakiegokolwiek oddziaływania na dobro prawne należące do pokrzywdzonego lub osoby mu najbliższej.
Ustawodawca nie zdecydował się na sprecyzowanie sposobu formułowania groźby. Jej wyrażenie może zatem nastąpić przy użyciu wszystkich środków mogących przekazać do świadomości odbiorcy jej treść.
W związku z powyższym, zapowiedź popełnienia przestępstwa może przybrać formę:
- ustną;
- pisemną;
- wyrażenia gestu;
- wyrazu i mimiką twarzy;
- innym zachowaniem.
Najistotniejszą okolicznością w tym wypadku jest to, że niezależenie od sposobu jej wyartykułowania, osoba która jest jej adresatem w sposób ewidentny i zrozumiały będzie świadoma jej treści.
Nie ma też znaczenia, czy groźba została wyrażona bezpośrednio przez sprawcę, czy za pośrednictwem osoby trzeciej. Warunkiem koniecznym jest dotarcie jej treści do osoby pokrzywdzonej.
Przestępstwo groźby karalnej należy do kategorii przestępstw materialnych, co oznacza że dla bytu tego czynu zabronionego koniecznym jest wystąpienie skutku.
Skutkiem jest w tym wypadku wzbudzenie w zagrożonym uzasadnionej obawy, że kierowana do niego groźba zostanie spełniona. Jest to zatem wystąpienie w sferze psychicznej pokrzywdzonego zmiany wywołanej groźbą, polegającej na traktowaniu jej poważnie oraz przeświadczeniu o dużym prawdopodobieństwie jej spełnienia.
Bardzo istotne jest to, że dla popełnienia przestępstwa groźby karalnej nie jest konieczne stwierdzenie obiektywnego niebezpieczeństwa jej realizacji.
Bez znaczenia pozostaje w tym wypadku rzeczywisty zamiar sprawcy, możliwość jej spełnienia czy też celu dla którego osiągnięcia groźba została wyrażona.
Decydujące znaczenie ma jedynie subiektywny odbiór groźby przez pokrzywdzonego w którego świadomości istnieje przekonanie, że zamach na jego dobro prawne lub dobra prawne należące do jego najbliższych jest realny.
Subiektywna obawa pokrzywdzonego i jego przekonanie o prawdopodobieństwie realizacji groźby muszą być także uzasadnione. Uzasadnienie groźby ma miejsce wówczas, gdy analizując jej treść w kontekście okoliczności w których została wypowiedziana przez osobę grożącą, wywoła ona na obiektywnym, normalnie wrażliwym obserwatorze wrażenie, że zostanie faktycznie spełniona.
Groźba karalna a odpowiedzialność karna – odpowiedzialność karna
Jak wskazane zostało już wyżej, zgodnie z treścią art. 190 § 1 k.k. przestępstwo groźby karalnej jest zagrożone karą:
- grzywny;
- ograniczenia wolności;
- pozbawienia wolności do lat 2.
Z punktu widzenia odpowiedzialności karnej, należy zwrócić uwagę na kwestię tzw. zbiegu niewłaściwego z innymi przepisami określającymi typy czynów zabronionych, w których jednym z ich znamion jest groźba.
Konsekwencją wystąpienia powyższego zbiegu jest konsumpcja przestępstwa groźby karalnej, przez co nie podlega ono odrębnej penalizacji przewidzianej w art. 190 § 1 k.k., albowiem groźba jest w takim wypadku środkiem do realizacji innego celu przestępczego.
Warto również zaznaczyć, że groźba skierowana do dwóch lub więcej osób stanowi wyłącznie jedno przestępstwo, a nie tyle odrębnych przestępstw, ilu jest pokrzywdzonych.
Kolejnym istotnym aspektem w kontekście odpowiedzialności karnej jest to, że ściganie tego przestępstwa zgodnie z treścią art. 190 § 2 k.k. następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Aby zatem skutecznie wyciągnąć konsekwencje prawne wobec sprawcy tego czynu zabronionego, niezbędne jest złożenie zawiadomienia na Policji lub do prokuratury o fakcie jego popełnienia, gdyż nie jest ono ścigane z urzędu, bez względu na to w jakim trybie ścigane jest przestępstwo którego popełnieniem groził sprawca.
Groźba karalna a odpowiedzialność karna – przykłady groźby karalnej
Klasycznym przykładem groźby karalnej jest sytuacja w której sprawca grozi pokrzywdzonemu lub osobie dla niego najbliższej pobiciem, bądź też wyrządzeniem innej szkody np. na mieniu w postaci zniszczenia czegoś.
Jednakże, charakterystyka tego przestępstwa, w szczególności brak konieczności istnienia po stronie sprawcy rzeczywistego zamiaru realizacji kierowanych gróźb sprawia, że zachowania które na pozór mogłyby by się wydawać niegroźne, w realiach konkretnej sprawy nabierają zdecydowanie innego ciężaru gatunkowego i mogą zostać potraktowane jako spełniające znamiona groźby karalnej.
Przykładem omawianych wyżej sytuacji jest np.:
- zbyt bliskie podjeżdżanie samochodem z jednoczesnym zwiększaniem obrotów silnika, gwałtownym hamowaniem lub przyśpieszaniem;
- wprowadzanie w błąd przez fałszywe informowanie o zagrożeniu atakami terrorystycznymi, podłożonymi ładunkami wybuchowymi lub innymi podobnymi zagrożeniami.
Tak więc, ocena czy dane zachowanie wypełnia znamiona groźby karalnej zawsze dokonywana będzie przez pryzmat okoliczności konkretnej sprawy, której celem będzie ustalenie czy u pokrzywdzonego doszło do wywołania realnej obawy i czy w tej sytuacji była ona uzasadniona.
Groźba karalna a odpowiedzialność karna – podsumowanie
Podsumowując zaprezentowana rozważania, wskazać należy na następujące okoliczności:
- groźbą karalną może być każde zachowanie którego skutkiem jest wzbudzenie u pokrzywdzonego uzasadnionej obawy;
- sposób wyrażenia groźby nie ma znaczenia – najważniejsze jest wystąpienie po stronie pokrzywdzonego świadomości jej wyrażenia w stosunku do jego osoby lub osoby mu najbliższej;
- groźba karalna może być wyrażona wyłącznie w kierunku osoby fizycznej;
- dla bytu groźby karalnej nie jest istotny rzeczywisty zamiar sprawcy, a jedynie wywołanie u pokrzywdzonego uzasadnionego poczucia realnego jej wykonania;
- nie dochodzi do popełnienia groźby karalnej w razie grożenia popełnieniem wykroczenia lub wystąpienia innych negatywnych konsekwencji na gruncie odrębnych przepisów prawa;
- groźba karalna jest pojęciem odrębnym od groźby bezprawnej.
Należy zatem mieć na uwadze, że każde zachowanie może zostać uznane za spełniające przesłanki groźby karalnej, jeżeli jego skutkiem jest wywołanie u osoby pokrzywdzonej uzasadnionej obawy, że zostanie że wyrażona nim groźba zostanie spełniona.
Nie jest także żadnym wytłumaczeniem, że takie zachowanie miało wyłącznie formę żartu i jego sprawca nie chciał zrobić niczego złego, albowiem dla bytu przestępstwa groźby karalnej zarówno powyższe okoliczności, jak również i pobudki jakimi kierował się sprawcą są nieistotne. To co ma znaczenie to wystąpienie skutku, którym jest wywołanie w sferze psychicznej pokrzywdzonego poczucia obawy i przeświadczenia, że wyartykułowana w kierunku jego osoby groźba zostanie spełniona i w realiach konkretnej sprawy, obawa ta jest uzasadniona.
Jeżeli przekazane informacje były dla Ciebie pomocne, będę wdzięczny za pozostawienie śladu w postaci polubienia (Facebook/Google) oraz/lub udostępnienia artykułu.
Powyższe, utwierdzi mnie w przekonaniu, że taka działalności z mojej strony jest przydatna i wartościowa, a także skutecznie zmotywuje do dalszego tworzenia tego rodzaju treści.
W razie wystąpienia problemów natury prawnej serdecznie zapraszam do kontaktu – jestem przekonany, że wiedza, doświadczenie i narzędzia którymi dysponuję zagwarantują znalezienie satysfakcjonującego i skutecznego sposobu na jego rozwiązanie.
Z poważaniem,
adw. Kamil Kijowski.
Niniejsza publikacja ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny oraz stanowi prywatny pogląd autora na opisywane zagadnienie, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dniu publikacji. Nie stanowi ona porady prawnej, wykładni prawa, a także jej następstwem nie jest powstanie stosunku zobowiązaniowego na linii klient-adwokat. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody związane z zastosowaniem lub brakiem zastosowania się do informacji wskazanych w publikacji.