Stroną postępowania przygotowawczego prowadzonego przez prokuraturę lub Policję jest pokrzywdzony. W momencie skierowania sprawy do sądu, pokrzywdzony traci ten status, przez co przestaje mieć realny wpływ na toczące się postępowanie chyba że, przystąpi do sprawy prowadzonej przez sąd w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
- Oskarżyciel posiłkowy – definicja oskarżyciela posiłkowego
- Oskarżyciel posiłkowy – uprawnienia oskarżyciela posiłkowego
- Oskarżyciel posiłkowy – termin do złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego
- Oskarżyciel posiłkowy – podsumowanie
Oskarżyciel posiłkowy – definicja oskarżyciela posiłkowego
Instytucja oskarżyciela posiłkowego została uregulowana w Ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (dalej k.p.k.).
Zgodnie z treścią art. 53 k.p.k. – w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.
Dzięki powyższej regulacji, pokrzywdzony w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego działając w charakterze oskarżyciela posiłkowego, staje się stroną w postępowaniu sądowym.
Przedmiotowa instytucja wzmacnia pozycję pokrzywdzonego, który jako samodzielna strona procesowa może działać niezależnie od innych stron postępowania sądowego.
W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, dyspozycja art. 53 k.p.k. umożliwia pokrzywdzonemu przystąpienie do procesu w jednej z czterech postaci:
- oskarżyciela posiłkowego zwykłego – który działa obok oskarżyciela publicznego;
- oskarżyciela posiłkowego zwykłego – który na skutek odstąpienia przez oskarżyciela publicznego od oskarżenia staje się jedynym oskarżycielem w sprawie o przestępstwa ścigane z urzędu, działając tym samym zamiast oskarżyciela publicznego;
- oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego (zastępczego, samoistnego) – który działa zamiast oskarżyciela publicznego, wnosząc własne oskarżenie w razie wystąpienia warunków przewidzianych w art. 55 k.p.k.;
- oskarżyciela posiłkowego dodatkowego (ubocznego) – który przyłączył się do postępowania zainicjowanego oskarżeniem wniesionym przez innego pokrzywdzonego.
Oskarżyciel posiłkowy występuje wyłącznie w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego.
W przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, w sytuacji gdy prokurator wszczął postępowanie albo wstąpił do postępowania już wszczętego ze względu na interes społeczny, pokrzywdzony korzysta wówczas z uprawnień przysługujących oskarżycielowi posiłkowemu.
Instytucja oskarżyciela posiłkowego nie występuje w razie wystąpienia przez oskarżyciela publicznego z wnioskiem o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności oskarżonego i zastosowania środka zabezpieczającego, jak również w postępowaniu prowadzonym w trybie nakazowym.
Oskarżycielem posiłkowym może być tylko i wyłącznie pokrzywdzony lub osoba wykonująca prawa pokrzywdzonego (uprawnienie to nie przysługuje innym osobom, np. świadkom).
Oskarżyciel posiłkowy – uprawnienia oskarżyciela posiłkowego
Jak wskazane zostało już wyżej, pokrzywdzony który przystąpił do sprawy w charakterze oskarżyciela posiłkowego staje się samodzielną stroną procesową.
Działa on zatem niezależnie od innych stron procesowych, co z perspektywy toczącego się postępowania sądowego jest dla niego niezwykle istotne.
Wraz z wpłynięciem do sądu aktu oskarżenia, pokrzywdzony który na etapie postępowania przygotowawczego posiadał status strony, traci ten status automatycznie.
Dalsze, czynne uczestnictwo pokrzywdzonego w procesie i korzystanie z uprawnień przysługujących stronie jest uzależnione od uzyskania statusu oskarżyciela posiłkowego.
Pokrzywdzony przystępując zatem do postępowania sądowego w charakterze oskarżyciela posiłkowego zyskuje szeroki katalog uprawnień przysługujących wyłącznie stronom postępowania, a mianowicie:
- możliwość składania różnego rodzaju wniosków dowodowych;
- aktywne uczestnictwo w czynnościach procesowych;
- wnoszenie środków zaskarżenia, z tym zastrzeżeniem że tylko w odniesieniu do orzeczeń podlegających zaskarżeniu oraz w zakresie posiadanego interesu prawnego.
Z uwagi na fakt, że oskarżyciel posiłkowy jest niezależną stroną postępowania, działania oskarżyciela publicznego nie mają żadnego wpływu na realizowanie przez pokrzywdzonego funkcji oskarżyciela posiłkowego, który działa w tym wypadku we własnym imieniu.
Oskarżyciel posiłkowy ma prawo do udziału w charakterze strony zarówno w postępowaniu toczącym się przed sądem pierwszej instancji, jak również i przed sądem drugiej instancji, co tym samym daje mu możliwość realizowania przysługujących mu interesów prawnych w postępowaniu apelacyjnym.
Oskarżycielowi posiłkowemu przysługuje również prawo do korzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika którym może być adwokat lub radca prawny.
Oskarżyciel posiłkowy – termin do złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego
Zgodnie z treścią art. 54 § 1 k.p.k. – jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Warunki które muszą zostać spełnione aby pokrzywdzony uzyskał status oskarżyciela posiłkowego, to:
- wniesienie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego;
- złożenie przez pokrzywdzonego oświadczenia, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego;
- zachowanie terminu do złożenia tego oświadczenia przed rozpoczęciem przewodu sądowego na rozprawie głównej.
Złożenie oświadczenia przez pokrzywdzonego sprawia, że staje się on oskarżycielem posiłkowym.
Oświadczenie to ma charakter konstytutywny i jeżeli nie wystąpią żadne przeszkody formalne, to od momentu jego złożenia pokrzywdzony staje się stroną postępowania sądowego.
Oświadczenie może zostać złożone zarówno ustnie do protokołu, jak również i w formie pisemnej.
Najistotniejszą okolicznością jest sam fakt jego złożenia oraz treść, z której wynika że pokrzywdzony chce działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Oświadczenie musi zostać złożone najpóźniej do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, czyli przed rozpoczęciem zwięzłego przedstawienia zarzutów wskazanych w akcie oskarżenia przez oskarżyciela lub przewodniczącego składu sędziowskiego.
Termin ten ma charakter terminu prekluzyjnego, co oznacza, że jego przekroczenie jest równoznaczne z odmową dopuszczenia do udziału w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Oskarżyciel posiłkowy – podsumowanie
Podsumowując zaprezentowane rozważania należy stwierdzić, że z punktu widzenia interesów pokrzywdzonego, instytucja oskarżyciela posiłkowego odgrywa zasadniczą rolą na etapie postępowania sądowego.
Pokrzywdzony który po skierowaniu sprawy do sądu traci status strony, składając oświadczenie o przystąpieniu do sprawy w charakterze oskarżyciela posiłkowego w przewidzianym terminie, na powrót uzyskuje ten status.
Będąc stroną postępowania sądowego, pokrzywdzony działając w charakterze oskarżyciela posiłkowego ma prawo do składania wniosków dowodowych oraz zaskarżania wydanych orzeczeń, dzięki czemu zyskuje gwarancje, że przysługujące mu interesy zostaną prawidłowo zabezpieczone.
Niezależnie zatem od charakteru i ciężaru gatunkowego konkretnej sprawy, występując na etapie postępowanie przygotowawczego w charakterze pokrzywdzonego, po jej skierowaniu do sądu, należy niezwłocznie przystąpić do niej w charakterze oskarżyciela posiłkowego, albowiem daje to realną możliwość kształtowania toczącego się postępowania oraz bycia jego aktywnym uczestnikiem.
Jeżeli przekazane informacje były dla Ciebie pomocne, będę wdzięczny za pozostawienie śladu w postaci polubienia (Facebook/Google) oraz/lub udostępnienia artykułu.
Powyższe, utwierdzi mnie w przekonaniu, że taka działalności z mojej strony jest przydatna i wartościowa, a także skutecznie zmotywuje do dalszego tworzenia tego rodzaju treści.
W razie wystąpienia problemów natury prawnej serdecznie zapraszam do kontaktu – jestem przekonany, że wiedza, doświadczenie i narzędzia którymi dysponuję zagwarantują znalezienie satysfakcjonującego i skutecznego sposobu na jego rozwiązanie.
Z poważaniem,
adw. Kamil Kijowski.
Niniejsza publikacja ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny oraz stanowi prywatny pogląd autora na opisywane zagadnienie, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dniu publikacji. Nie stanowi ona porady prawnej, wykładni prawa, a także jej następstwem nie jest powstanie stosunku zobowiązaniowego na linii klient-adwokat. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody związane z zastosowaniem lub brakiem zastosowania się do informacji wskazanych w publikacji.