Bardzo często obok orzeczonej kary, sąd decyduje się także na orzeczenie konkretnego środka karnego. Celem tego zabiegu jest uzupełnienie orzeczonej kary, która sam w sobie nie wypełnia stopnia dolegliwości którą winien ponieść w tym wypadku sprawca. Niekiedy jednak stopień dolegliwości orzeczonego środka karnego zdecydowanie przewyższa stopień dolegliwości którą powinien ponieść skazany, w związku z czym jedyną szansą na uregulowanie te kwestii jest złożenie wniosku o uznanie środka karnego za wykonany.
- Uchylenie orzeczonego środka karnego – definicja środka karnego
- Uchylenie orzeczonego środka karnego – przesłanki uchylenia środka karnego
- Uchylenie orzeczonego środka karnego – wniosek o uznanie środka karnego za wykonany
- Uchylenie orzeczonego środka karnego – podsumowanie
Uchylenie orzeczonego środka karnego – definicja środka karnego
Katalog środków karnych określony został w art. 39 Kodeksu karnego (dalej k.k.).
Powyższy katalog ma charakter obszerny i obejmuje swoją materią różne dziedziny i sfery życia.
Należy jednak zaznaczyć, że katalog wymieniony w Kodeksie karnym nie jest katalogiem zamkniętym, albowiem możliwość orzeczenia konkretnych środków karnych przewidują także inne ustawy pozakodeksowe.
Środki karne mogą mieć charakter terminowy lub jednorazowy.
W przypadku środków terminowych, orzekając go sąd konkretyzuje okres czasu przez który dany środek karny będzie obowiązywał.
Orzeczenie środka karnego może być obligatoryjne lub fakultatywne.
W pierwszym przypadku, obowiązek jego orzeczenia wprost wynika z konkretnego przepisu którego dyspozycja nakłada na sąd obowiązek jego orzeczenia w danym przypadku, nie pozostawiając żadnej swobody w tym zakresie.
W drugim przypadku, środek karny może zostać orzeczony, ale nie musi. Kwestia ta należy do wyłącznej sfery uznania sędziowskiego, który kierując się ogólnymi dyrektywami wymiaru kary, podejmuje decyzję w tym zakresie.
Co do zasady, środki karne orzekane są obok kary, aczkolwiek przepisy Kodeksu karnego dopuszczają także możliwość samoistnego ich orzeczenia, czy też ich orzeczenia w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego.
Nie ma także żadnych przeszkód, aby orzec więcej niż jeden środek karny. Warunkiem koniecznym w takim wypadku jest jedynie spełnienie przesłanek uzasadniających zastosowanie każdego z nich.
Podstawową funkcją środków karnych, na co wskazuję sama ich nazwa, jest funkcja represyjna, albowiem ich zadaniem jest zwiększenie poziomu dolegliwości orzeczonej kary (np. orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów).
Kolejną funkcją jest funkcją kompensacyjną. Dzięki temu możliwe jest chociaż częściowe naprawienie wyrządzonej krzywdy (np. nawiązka).
Prócz wyżej wymienionych funkcji, środkom karnym przypisuje się także funkcję prewencyjną, wychowawczą, zapobiegawczą oraz zabezpieczającą.
Podsumowując powyższe rozważania, środek karny można zatem uznać za swego rodzaju uzupełnienie kary, która sama w sobie nie wyczerpuje sfery dolegliwości którą winien w danym przypadku ponieść sprawca czynu, a którą z punktu widzenia ogólnych dyrektyw wymiaru kary, powinien ponieść.
Uchylenie orzeczonego środka karnego – przesłanki uchylenia środka karnego
Przepisy Kodeksu karnego dopuszczają możliwość skrócenia czasu trwania orzeczonych środków karnych.
Zgodnie z treścią art. 84 § 1 k.k. – sąd może po upływie okresu, na który orzeczono środki karne wymienione w art. 39 pkt 1-3, uznać je za wykonane, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok.
Do przesłanek umożliwiających uznanie środka karnego za wykonany zaliczyć zatem należy:
- upływ połowy okresu, na który orzeczono środek (przy czym nie może on być krótszy niż jeden rok);
- przestrzeganie w tym czasie przez skazanego porządku prawnego.
Należy jednak wyraźnie podkreślić, że instytucja uznania środka karnego za wykonany ma charakter fakultatywny.
Oznacza to, że sąd nie jest w żadnym wypadku związany złożonym w tym zakresie wnioskiem i od jego wyłącznego uznania zależy czy wniosek zostanie rozpatrzony pozytywnie, czy też nie.
Instytucja przewidziana w art. 84 § 1 k.k. zawiera jednak pewne ograniczenia, wobec czego nie może ona zostać zastosowana w każdym przypadku. Dotyczy to następujących sytuacji:
- orzeczenia zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi, orzeczonych na czas określony albo dożywotnio w razie skazania na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności – na szkodę małoletniego;
- zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, 174 lub 177 k.k.
Przesłanki przewidziane w art. 84 § 1 k.k. nie mają także zastosowania w sytuacji gdy środek karny orzeczony został dożywotnio.
W powyższym przypadku kwestię możliwości skrócenia czasu trwania tak orzeczonego środka karnego reguluje art. 84 § 2a k.k., który stanowi, że – jeżeli środek karny orzeczony został dożywotnio, sąd może uznać go za wykonany, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego i nie zachodzi obawa ponownego popełnienia przestępstwa podobnego do tego, za który orzeczono środek karny, a środek karny był w stosunku do skazanego wykonywany przynajmniej 15 lat.
Dyspozycja art. 84 § 2a k.k. wprowadza zatem zdecydowanie surowsze przesłanki, od których spełnienia uzależniona jest możliwość uznania orzeczonego dożywotnio środka karnego za wykonany, w szczególności okres jego wykonywania który nie może być krótszy niż 15 lat.
Uchylenie orzeczonego środka karnego – wniosek o uznanie środka karnego za wykonany
Na co zwrócona została uwaga już wcześniej, instytucja uznania środka karnego za wykonany ma charakter fakultatywny.
Następstwem takie stanu rzeczy jest to, że:
- postępowanie w tym przedmiocie nie jest wszczynane z urzędu oraz
- sąd w żadnym wypadku nie jest związany żądaniem skierowanym przez skazanego w tym zakresie.
Chcąc skorzystać z dobrodziejstwa instytucji przewidzianej w art. 84 k.k. koniecznym jest skierowanie do sądu wniosku w przedmiocie uznania środka karnego za wykonany.
Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego wykonawczego, sądem właściwym do rozpoznania niniejszego wniosku jest sąd który wydał orzeczenie w pierwszej instancji.
Wniosek podlega opłacie która aktualnie wynosi 45 zł.
Decydują się na skierowanie powyższego wniosku należy go dobrze uzasadnić, albowiem przesłanki przewidziane w treści art. 84 § 1 k.k. mają odmienny charakter.
Pierwsza z nich, czyli upływ czasu ma charakter obiektywny, wobec czego jej spełnienie, co do zasady nie będzie stanowiło większego problemu. Druga natomiast, tj. „przestrzeganie porządku prawnego” ma charakter ocenny.
Argumentując swój wniosek skazany musi zatem przedstawić mocne i solidne argumenty przemawiające za tym, że skierowany przez niego wniosek jest w pełni zasadny i winien zostać rozpatrzony pozytywnie.
Uchylenie orzeczonego środka karnego – podsumowanie
Podsumowując zaprezentowane rozważania należy wskazać, że cele orzeczonego środka karnego uzależnione są od okoliczności konkretnej sprawy oraz charakteru czynu zabronionego popełnionego przez skazanego.
Orzeczony środek karny może zostać uchylony, aczkolwiek koniecznym jest spełnienie ustawowo przewidzianych przesłanek.
Z uwagi na fakultatywny charakter instytucji uznania środka karnego za wykonany, aby stało się to możliwe należy złożyć w tym przedmiocie stosowny wniosek do sądu.
Biorąc pod uwagę wskazany wyżej fakultatywny charakter, jak również zadania które ma spełnić orzeczony środek karny, decydując się na skierowanie przedmiotowego wniosku należy bardzo dobrze go uzasadnić, albowiem koniecznym jest wykazanie, że zastosowany środek karny spełnił już swoje cele, w związku z czym dalsze jego stosowanie nie jest już niczym uzasadnione, a skrócenie czasu jego obowiązywania nie będzie miało żadnego wpływu na aktualnie prezentowaną przez pozwanego postawę oraz sposób jego życia.
Jeżeli przekazane informacje były dla Ciebie pomocne, będę wdzięczny za pozostawienie śladu w postaci polubienia (Facebook/Google) oraz/lub udostępnienia artykułu.
Powyższe, utwierdzi mnie w przekonaniu, że taka działalności z mojej strony jest przydatna i wartościowa, a także skutecznie zmotywuje do dalszego tworzenia tego rodzaju treści.
W razie wystąpienia problemów natury prawnej serdecznie zapraszam do kontaktu – jestem przekonany, że wiedza, doświadczenie i narzędzia którymi dysponuję zagwarantują znalezienie satysfakcjonującego i skutecznego sposobu na jego rozwiązanie.
Z poważaniem,
adw. Kamil Kijowski.
Niniejsza publikacja ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny oraz stanowi prywatny pogląd autora na opisywane zagadnienie, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dniu publikacji. Nie stanowi ona porady prawnej, wykładni prawa, a także jej następstwem nie jest powstanie stosunku zobowiązaniowego na linii klient-adwokat. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody związane z zastosowaniem lub brakiem zastosowania się do informacji wskazanych w publikacji.