Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, każdy obowiązany jest do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie. W rzeczywistości wystąpić mogą jednak okoliczności skutecznie uniemożliwiające wywiązanie się z powyższego obowiązku. W takiej sytuacji podatnik może skorzystać z instytucji umorzenia zaległości podatkowej.
- Umorzenie zaległości podatkowej – definicja zaległości podatkowej
- Umorzenie zaległości podatkowej – kiedy można umorzyć zaległość podatkową
- Umorzenie zaległości podatkowej – wniosek o umorzenie zaległości podatkowej
- Umorzenie zaległości podatkowej – definicja ważnego interesu podatnika oraz interesu publicznego
- Umorzenie zaległości podatkowej – alternatywne ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych
- Umorzenie zaległości podatkowej – podsumowanie
Umorzenie zaległości podatkowej – definicja zaległości podatkowej
Rozpoczynając omawianie instytucji jaką jest umorzenie zaległości podatkowej, w pierwszej kolejności należy wyjaśnić pojęcie zaległości podatkowej.
Przepisy Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa wskazują, że zaległość podatkowa powstaje w momencie braku uregulowania podatku w terminie. Co jest istotne, niezależnie od innych okoliczności, już sam fakt niezapłacenia podatku w terminie skutkuje powstaniem zaległości podatkowej z mocy prawa w następnym dniu po dniu który wyznaczony został jako termin płatności.
Za zaległość podatkową uważa się także niezapłaconą w terminie płatność zaliczki na podatek lub raty podatku, jak również niezapłacone w terminie opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe.
Zaległość podatkowa ma charakter obiektywny, a jej powstanie jest następstwem braku zapłaty podatku w terminie. Bez znaczenia jest w tym wypadku wola strony, jej zamiar, bądź wystąpienie winy.
Głównym skutkiem powstania zaległości podatkowej jest naliczanie odsetek od dnia następnego po upływie terminu płatności. Odsetki nie są traktowane jako sankcja podatkowa, a jako swego rodzaju rekompensata finansowa za opóźnienie w uiszczeniu zobowiązania podatkowego oraz nie wywiązania się z tego obowiązku w terminie.
Ponadto, na uwadze należy mieć również fakt, że podatnik który uporczywie nie płaci podatków w terminie, narażony jest na ryzyko poniesienia odpowiedzialności karnej przewidzianej w art. 57 Kodeksu karnego skarbowego.
Umorzenie zaległości podatkowej – kiedy można umorzyć zaległość podatkową
Instytucja umorzenia zaległości podatkowej należy do kategorii ulg przyznawanych przez organ podatkowy w spłacie zobowiązań podatkowych.
Organ podatkowy jest uprawniony do podjęcia decyzji w przedmiocie umorzenia zaległości podatkowej w całości lub części wraz z naliczonymi odsetkami za zwłokę.
Wyraźnie podkreślić jednak należy, że obowiązujące przepisy prawne aktualnie dają możliwość umorzenia jedynie zaległości podatkowej. Oznacza to, że skorzystanie z tej ulgi może nastąpić dopiero wtedy, gdy należny podatek przekształci się w zaległości podatkową. W sytuacji gdy podatnik wniesienie o umorzenie podatku jeszcze przed upływem terminu jego płatności, organ podatkowy albo w ogóle nie będzie wszczynał w tym przedmiocie postępowania, albo też wszczęte postępowanie umorzy.
Przy podejmowaniu decyzji w przedmiocie umorzenia zaległości podatkowej, ustawodawca upoważnił organy podatkowe do orzekania w ramach tzw. uznania administracyjnego.
Uznanie administracyjne rozumiane jest jako przyznanie organom administracji możliwości wyboru pomiędzy dopuszczalnymi przez ustawę rozwiązaniami, jednakże ukierunkowanymi na osiągnięcie określonego w ustawie celu.
Najogólniej rzecz ujmując, uznanie administracyjne polega na tym, że przy podejmowaniu decyzji organy administracji kierując się dyspozycją konkretnej normy prawnej mogą, a nie muszą podjąć określoną decyzję.
W przypadku instytucji umorzenia zaległości podatkowej przesłankami uzasadniającymi tego rodzaju załatwienie sprawy przez organ podatkowy są – ważny interes podatnika lub interes publiczny.
Powyższe terminy z uwagi na swój mocno niedookreślony charakter, w połączeniu z zastosowaniem konstrukcji uznania administracyjnego dają organom podatkowym bardzo szerokie spektrum w którym mogą się poruszać, w przypadku rozpoznawania kwestii dotyczącej umorzenia zaległości podatkowej.
Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że pomimo uznaniowego charakteru decyzji, nie może być ona dowolna.
Oznacza to, że organ podejmując konkretną decyzją musi ją uzasadnić w sposób odpowiadający rygorom przewidzianym w ustawie, a także przekonująco i jasno wykazać, że zaprezentowane przez niego stanowisko jest zasadne oraz znajduje swoje potwierdzenie w rzeczywistości jak również, że podjęta decyzja jest następstwem głębokiej i dokładnej oceny oraz rozważenia wszystkich okoliczności sprawy, a ostateczne rozstrzygnięcie jest ich logiczną konsekwencją.
Umorzenie zaległości podatkowej – wniosek o umorzenie zaległości podatkowej
Postępowanie w przedmiocie umorzenia zaległości podatkowej wszczynane jest na wniosek podatnika. Bardzo ważną okolicznością jest to, że podmiotem uprawnionym do złożenia omawianego wniosku jest tylko podatnik. Oznacza to, że wniosek złożony przez inną osobę nie wywoła zamierzonego efektu w postaci wszczęcia postępowania, albowiem konsekwencją złożenia wniosku przez osobę nieuprawnioną będzie wydanie decyzji o odmowie wszczęcia postępowania.
Wniosek o umorzenie zaległości podatkowej może być składany wielokrotnie. Istotnym elementem jest to, aby każdy nowy wniosek oparty był na innym stanie faktycznym, tj. aby różnił się on od poprzedniego który był przedmiotem oceny organu podatkowego. Skutkiem powyższego jest fakt, że organ podatkowy będzie zobowiązany do ponownego przeprowadzenia całego postępowania i dokonania wszechstronnej oceny wszystkich okoliczności faktycznych sprawy, i dopiero na tej podstawie będzie mógł wydać nowego rozstrzygnięcie.
Dodatkowo, wniosek o umorzenie zaległości podatkowej może zawierać w sobie wnioski alternatywne, np. w przedmiocie częściowego umorzenia zaległości podatkowej, rozłożenia jej na raty, czy też odroczenia terminu płatności. W takim wypadku, organ podatkowy korzystając ze swojego uprawnienia w ramach przyznanego mu uznania administracyjnego będzie mógł zadecydować o zastosowaniu jednej z wnioskowanych ulg podatkowych.
Formułowanie we wniosku alternatywnych żądań, obok żądania głównego, jest istotne i przydatne, bowiem organ podatkowy jest związany treścią wniosku. Jest to równoznaczne z tym, że w sytuacji w której podatnik zwraca się wyłącznie z wnioskiem o umorzenie zaległości podatkowej, to organ nie może zastosować innej ulgi. Tak więc, jeżeli podatnik wnosi np. o rozłożenie na raty to organ podatkowy nie może zastosować odroczenia terminu płatności, czy też umorzenia zaległości podatkowej – chociażby te rozwiązania były korzystniejsze dla podatnika.
Sformułowanie we wniosku alternatywnych żądań daje organowi podatkowemu możliwość wyboru rozwiązania, które w jego ocenie jest najbardziej zasadne, a to z kolei prowadzi do przyśpieszenia całego postępowania i zapobiega konieczności składania nowego wniosku zawierającego inne żądanie.
W przypadku wniosku o umorzenie zaległości podatkowej wyraźnie zaznaczyć należy, że rozpoznawanie sprawy ma inny charakter w przypadku podatnika będącego osobą fizyczną oraz inny w przypadku podatnika prowadzącego działalność gospodarczą. W drugim przypadku prócz przepisów Ordynacji podatkowej zastosowanie będą miały również regulacje dotyczące udzielenia pomocy publicznej przedsiębiorcom.
Powyższe jest następstwem respektowania jednej z naczelnych zasad, w oparciu o którą funkcjonuje wspólny rynek europejski, a mianowicie – zasady równej konkurencji.
Umorzenie zaległości podatkowej – definicja ważnego interesu podatnika oraz interesu publicznego
Jak wskazano już wyżej, organ podatkowy na wniosek podatnika w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publiczny może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe.
Zarówno pojęcie ważnego interesu podatnika, jak również interesu publicznego z uwagi na brak precyzyjnego zdefiniowania, mogą być interpretowane w bardzo szeroki sposób. Powyższe, w połączeniu ze sferą uznania administracyjnego jaka została przyznana organom podatkowym w przypadku rozpatrywania kwestii umorzenia zaległości podatkowej – daje im niemal nieograniczone możliwości interpretacyjne przy podejmowaniu decyzji.
Podkreślenia wymaga jednak fakt, że pomimo tego, że przepisy przewidują dwie przesłanki uzasadniające zastosowanie przez organ podatkowy instytucji umorzenia zaległości podatkowej, to konieczne jest wystąpienie tylko jednej z nich – o czym wprost świadczy użycie słowa „lub„.
W przepisach prawa próżno szukać ustawowej definicji ważnego interesu podatnika, jak również interesu publicznego. Skutkiem takiego stanu rzeczy jest to, że konkretyzacja powyższych pojęć następuje dopiero na etapie oceny stanu faktycznego konkretnej sprawy.
O istnieniu ważnego interesu podatnika decyduje wystąpienie kryteriów zobiektywizowanych. Organ podatkowy analizując sprawę zobowiązany jest do wzięcia pod uwagę elementów tj.: sytuacja rodzinna i majątkowa podatnika, skutki ekonomiczne jakie wystąpią w wyniku realizacji zobowiązania dla podatnika i jego rodziny, możliwość zarobkowania, czy też sytuacja zdrowotna.
Interes podatnika musi być zatem na tyle istotny, aby jego pominięcie powodowało dla niego wyraźnie dostrzegalne i daleko idące negatywne konsekwencje.
Ważny interes podatnika w orzecznictwie definiowany jest jako sytuacją, w której z przyczyn nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych (np. utrata możliwości zarobkowania; losowa utrata majątku).
Natomiast interes publiczny interpretowany jest jako dyrektywa postępowania nakazująca respektowanie wartości wspólnych dla całego postępowania m.in. pod postacią: sprawiedliwości, bezpieczeństwa, równości traktowania osób w podobnej sytuacji, zaufania obywateli do organów władzy publicznej czy sprawności działania apartu państwowego.
Umorzenie zaległości podatkowej – alternatywne ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych
Przepisy Ordynacji podatkowej prócz instytucji umorzenia zaległości podatkowej przewidują także możliwość zastosowania przez organ podatkowy innych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, tj.:
- odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożenie zapłaty podatku na raty;
- odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
- umorzenia w części zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej.
Na co zwrócono uwagę już wcześniej, wniosek o zastosowanie przez organ podatkowy ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych może być składany wielokrotnie, aczkolwiek istotnym jest, aby uzasadniający go stan faktyczny uległ zmianie.
Dodatkowo, we wniosku prócz żądania głównego, możliwe jest formułowanie żądań alternatywnych, co biorąc pod uwagę związanie przez organ podatkowy żądaniem wniosku, umożliwi mu skorzystanie z innego dopuszczalnego przepisami prawa rozwiązania, gdy po przeprowadzonym postępowaniu dojdzie do przekonania, że w rozpoznawanej sprawie żądanie główne nie zasługuje na uwzględnienie, ale swoje zastosowanie może mieć inna ulga podatkowa.
Umorzenie zaległości podatkowej – podsumowanie
Umorzenie zaległości podatkowej jest instytucją o charakterze wyjątkowym, albowiem zasadą jest płacenie podatków, nie zaś zwalnianie z tego obowiązku podatników.
Uzyskanie jakiejkolwiek ulgi podatkowej jest odstępstwem od zasady równości, gdyż w drodze podjęcia indywidualnej decyzji, podatnik zostaje zwolniony z obowiązku świadczenia wynikającego z ustawy.
Pomimo powyższych okoliczności, umorzenie zaległości podatkowej lub skorzystanie z innej ulgi podatkowej jest możliwe.
Koniecznym jest jednak wykazanie, że w danej sprawie wystąpiła jedna z przewidzianych ustawowo przesłanek tj. ważny interes podatnika lub interes publiczny, a ponadto okoliczności sprawy przemawiają za zasadnością zastosowania takiego rozwiązania.
Podejmując zatem decyzję o złożeniu wniosku w przedmiocie umorzenia zaległości podatkowej lub zastosowania innej ulgi podatkowej, należy się do tego właściwie przygotować.
Złożony wniosek musi być odpowiednio uzasadniony, jak również w interesie podatnika leży to, aby do wiadomości organu podatkowego przekazać wszystkie istotne okoliczności sprawy oraz dopilnowanie aby (o ile jest to możliwe) zostały one utrwalone na dokumentach.
W orzecznictwie panuje powszechne przekonanie, że pomimo ciążącego na organie podatkowym obowiązku dokładnego i wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i dopiero po tak przeprowadzonym postępowaniu podjęcia decyzji, to na wnioskodawcy spoczywa ciężar udowodnienia okoliczności na które się powołuje, albowiem wskazując na przeszkody w zakresie możliwości spełnienia swojego obowiązku jakim jest zapłata zobowiązania podatkowego, to on jest najczęściej dysponentem odpowiednich dowodów mogących potwierdzić określone fakty.
Jeżeli przekazane informacje były dla Ciebie pomocne, będę wdzięczny za pozostawienie śladu w postaci polubienia (Facebook/Google) oraz/lub udostępnienia artykułu.
Powyższe, utwierdzi mnie w przekonaniu, że taka działalności z mojej strony jest przydatna i wartościowa, a także skutecznie zmotywuje do dalszego tworzenia tego rodzaju treści.
W razie wystąpienia problemów natury prawnej serdecznie zapraszam do kontaktu – jestem przekonany, że wiedza, doświadczenie i narzędzia którymi dysponuję zagwarantują znalezienie satysfakcjonującego i skutecznego sposobu na jego rozwiązanie.
Z poważaniem,
adw. Kamil Kijowski.
Niniejsza publikacja ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny oraz stanowi prywatny pogląd autora na opisywane zagadnienie, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dniu publikacji. Nie stanowi ona porady prawnej, wykładni prawa, a także jej następstwem nie jest powstanie stosunku zobowiązaniowego na linii klient-adwokat. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody związane z zastosowaniem lub brakiem zastosowania się do informacji wskazanych w publikacji.